19 september 2018

Integratie BIM, onderwijs en bedrijfsleven… Wordt dat nog wat?

Door: Aart van Gelder - BIM-adviseur UNETO-VNI en lid Bouw Informatie Raad

BIM, het onderwijs en het bedrijfsleven: het lijkt zo’n vanzelfsprekende combinatie. Verwacht mag worden dat het in de praktijk dan ook zo werkt. Maar niets is minder waar. Van integratie is nog geen sprake. Afstemming en coördinatie op deze fronten gebeurt slechts incidenteel en dan ook nog vaak ad hoc.

Toch zetten veel partijen en organisaties in Nederland zich in om verbinding te maken tussen BIM, onderwijs en bedrijfsleven. Dit gebeurt met veel inzet, professionaliteit en passie.

De Bouw Informatie Raad (BIR), het BIM Loket, brancheorganisaties Bouwend Nederland en UNETO-VNI, stuurgroep BIM Opdrachtgevers (BOG),  vereniging TVVL, het opleidings- en ontwikkelingsfonds OTIB en andere partijen zijn actief om voor BIM een breed draagvlak in de sector te creëren. En om commitment van uitvoerende partijen te borgen om BIM (versneld) te implementeren en onderwijsinrichtingen te faciliteren bij BIM- opleidingen.

BIM (of ‘bimmen’) is nog lang geen gemeengoed in de bedrijfssector. We zien een aantal koplopers in de bouw- en installatiesector, zowel bij opdrachtgevers als (grote) opdrachtnemers. Veel MKB-bedrijven zien op tegen het invoeren van BIM. De implementatie van BIM wordt gezien als kostenpost en niet als een investering.

BIM goed verankeren in onze sector begint met opleiden van BIM-vakmensen in het onderwijs. BIM-kennisuitwisseling tussen onderwijs en bedrijven is een randvoorwaarde om jonge mensen op te leiden voor de marktsector. Er is momenteel een groot en structureel tekort in de markt aan BIM-modelleurs. Bij bedrijven gaan al geluiden op om zelf bedrijfsscholen op te richten en mensen op te leiden. Dat is geen goede zaak omdat kennisoverdracht in de sector nog meer versnipperd wordt en kwaliteit onder druk kan komen te staan.

Gezamenlijke (BIM-)visie en regie ontbreekt

Een gezamenlijke BIM-visie van bovengenoemde partijen is niet voorhanden, laat staan een regie op de initiatieven vanuit deze partijen richting de markt, overheid en het onderwijs. Het moge duidelijk zijn dat dit de BIM-implementatie niet bevordert.

In het onderwijs ontbreekt eveneens een gezamenlijke visie om BIM structureel in opleidingsprogramma’s te borgen. Dit geldt voor de gehele keten wo, hbo, mbo en vmbo.

Uiteraard zijn er waarde volle initiatieven vanuit de brancheorganisaties, opdrachtnemers en opdrachtgevers om BIM te implementeren in de sector. De Bouw Informatie Raad (BIR) spant zich in voor standaardisatie en produceert BIM-tools voor bedrijfsleven en onderwijs. Voorbeeld is de BIR-kenniskaart met direct toepasbare informatie wat betreft BIM-rollen, -competenties en -profielen van verschillende functies (BIM-manager, BIM-regisseur, BIM-coördinator en BIM-modelleur). Een aantal hogescholen heeft BIM-opleidingen hoog op de agenda staan en zoekt de verbinding met het bedrijfsleven.

Welke rol speelt de overheid?

Zonder nu gemakshalve de verantwoordelijkheid bij de overheid neer te leggen, kunnen we niet ontkennen dat de overheid een belangrijke rol kan spelen bij c.q. invloed hebben op de BIM-implementatie en (mede-)inrichting van het (BIM-)onderwijs. In de UK wordt bijvoorbeeld vanuit de wetgeving BIM bij aanbestedingen voorgeschreven. Dit heeft de implementatie van BIM zeer sterk bevorderd.

Er zijn momenten in de samenleving dat de overheid haar verantwoordelijkheid dient te nemen voor de ‘BV Nederland’. Bijvoorbeeld: Indien de Nederlandse overheid in 1839 niet de breedte  van de spoorrail had voorgeschreven en het vervoer op de rails had geregeld, dan hadden we nu tussen Haarlem en Maastricht 10x moeten overstappen op even zoveel treinen. Vanuit de overheid mogen we verwachten dat (mede) richting wordt gegeven aan  de implementatie van BIM in bedrijfsleven en onderwijs. Op dit gebied zien we nog weinig beweging. Vooralsnog neemt de overheid een afwachtende houding aan. Marktpartijen zijn graag bereid hierover in gesprek te gaan met de overheid.

Overheid en digitalisering

De overheid ziet wel het grote belang van digitalisering in de B&U en Infrasector. De stellingname vanuit de overheid is: “De overheid ondersteunt innovatieprojecten financieel als vanuit de markt wordt samengewerkt om deze projecten op het gebied van digitalisering op te zetten“. Voorwaarde hierbij is dat opgedane kennis en leereffecten breed beschikbaar moeten zijn voor bedrijven en onderwijs.

Gesteld moet worden dat deze financiële bijdrage erg beperkt is. Die staat in geen verhouding tot de meeropbrengsten en toegevoegde waarde die digitalisering / BIM oplevert.

De markt is er zeer bij gebaat als vanuit de kant van de opdrachtgevers, inclusief de overheid, duidelijke BIM-normen en -richtlijnen worden gesteld c.q. voorgeschreven. Dit werkt versnellend voor de implementatie en standaardisatie van BIM en uniforme informatie-uitwisseling. Ook hierover willen marktpartijen graag in gesprek komen met de overheid.

Positief is dat recentelijk een aantal ontwikkelingen hebben plaats gevonden en er initiatieven zijn ontwikkeld met een meer gemeenschappelijke aanpak op gebied van digitalisering in de sector. Onderstaand worden een aantal voorbeelden genoemd.

  • BIM Opdrachtgeversforum

Stuurgroep BIM Opdrachtgevers (BOG) is een initiatief van Het Opdrachtgeversforum (OGF) voor de bouw. OGF bestaat uit een aantal grote opdrachtgevers waaronder Rijks Vastgoed Bedrijf (RVB), Rijkswaterstaat (RWS), Schiphol Groep, gemeente Rotterdam, gemeente Den Haag,  de provincie Noord-Holland, TU Twente, AEDES, Radboud UMC, ProRail en NS Stations. Het OGF is deelnemer van de BIR.

De BOG stelt, dat BIM een noodzakelijk middel is om als opdrachtgever, eigenaar of beheerder het gebruik, de conditie, duurzaamheid en veiligheid van vastgoed en infra onder controle te hebben. BIM is daarbij een noodzakelijk middel om dit te realiseren. Aspectprogramma’s zijn Circulair Bouwen, Digitaal Stelsel Bouw en Installatie (DSBI), Wet kwaliteitsborging (WKB) en Wet basisregistratie ondergrond (BRO).

  • De Bouwagenda

De Bouwagenda is een gezamenlijk initiatief van ca. 40 partijen uit de bouw- en installatiesector om projecten te realiseren die passen binnen het overheidsprogramma voor klimaatdoelen en de daarvoor noodzakelijke energietransitie. Speerpunten in de Bouwagenda zijn digitalisering, informatisering en onderwijs.

  • Digitaal Stelsel Bouw en Installatie (DBSI)

Bouwend Nederland, UNETO-VNI, Fedet en HIBIN hebben gezamenlijk een concept Digitaal Stelsel ontwikkeld voor de bouw- en installatiesector. DBSI is een pre-concurrentieel en samenhangend geheel van digitale diensten voor alle partijen in de bouw- en installatiesector. De Bouw Informatie Raad en het BIM Opdrachtgeversforum hebben dit initiatief omarmd. DBSI gaat ons helpen om standaardisatie en uniforme data-uitwisseling breed toegankelijk te maken zodat de implementatie van BIM versnelt.

  • Digideal

Digideal is een gezamenlijk initiatief van de overheid (ministerie van Binnenlandse Zaken) en een aantal partijen uit de bouw- en installatiesector (brancheorganisaties, BIR, Opdrachtgeversplatform, MKB Infra). Doel van de Digideal is versnelling en verduurzaming van de bouw via versnellingsprojecten, standaardisatie, uniformering, en BIM-implementatie. Digideal onderschrijft dat het onderwijs een prominente rol speelt in de ontwikkeling van digitalisering als het gaat om opleiden en kennisoverdracht.

Bovengenoemde ontwikkelingen zijn hoopvol en geven de mogelijkheid om meer regie en sturing te geven vanuit een brede visie. Het schept ook kansen om tot een integrale aanpak te komen vanuit onderwijs en bedrijfsleven om samen met de overheid tot gestructureerd BIM-onderwijs te komen met de bijbehorende kennisoverdracht en uitwisseling c.q. BIM-implementatie.

Welke taken liggen er voor het onderwijs?

Vanuit het onderwijs moet nog heel wat gebeuren om tot een gezamenlijke onderwijs-infrastructuur te komen op het gebied van BIM-opleidingen. Hbo- instellingen bestaan wat dat betreft nog te veel uit eilandjes met hun eigen BIM-opleidingsprogramma’s en visies. Op veel hbo-instellingen worden geen BIM-opleidingsprogramma’s aangeboden. De kennis van docenten over BIM is zeker bij een aantal hbo-instellingen onvoldoende of niet aanwezig. Niet alleen leerlingen, maar ook (BIM-)docenten zouden stage moeten lopen bij bedrijven om ervaring op te doen met BIM. Hbo-instellingen moeten meer samenwerken met bedrijven als het gaat om BIM-gastcolleges of periodiek BIM-overleg. Dit gebeurt al op een aantal plaatsen, maar nog veel te weinig.

Welke taken liggen er voor bedrijven?

Bedrijven kunnen samenwerkingsverbanden aangaan met hbo-, mbo- en vmbo-instellingen. Binnen hun brancheorganisaties kunnen bedrijven afdwingen dat er een structurele samenwerking komt met onderwijsinstellingen zodat netwerken verbreed en verdiept worden. BIM-kennisoverdracht en gezamenlijk praktijkonderzoek met onderwijsinstellingen zorgen voor een betere match tussen onderwijs en bedrijfsleven .

Wat helpt ons daarbij?

Een aantal instanties in de sector organiseert events, workshops en seminars op gebied van BIM-implementatie en opleidingen. Het zijn dikwijls bijeenkomsten waar opdrachtgevers, bedrijven, overheid, en onderwijs elkaar ontmoeten en tot gezamenlijke initiatieven komen.

Voor MKB-bedrijven zijn praktijkgerichte BIM-opleidingen voorhanden die samen met hbo- of mbo-instellingen kunnen worden aangeboden.

BIM-communities,  BIM Loket-kennisdagen en de BIM Onderwijsdag op 3 oktober a.s. zijn goede gelegenheden waar het bedrijfsleven en het onderwijs met elkaar in contact komen. Wat mij betreft gaat het gesprek op 3 oktober over de integratie van BIM, onderwijs en bedrijfsleven. En wat ons te doen staat.